Vokal
Bahasa Jawa dan Contohnya
|
No.
|
VOKAL
|
POSISI
|
FONETIS
|
FONEMIS
|
MAKNA
|
|
1
|
[ i
]
|
Depan
|
Ijo
iwak
imbuh
|
[
ijo ]
[ iwak
]
[
imbӘh ]
|
‘hijau’
‘ikan’
‘tambah’
|
|
|
|
Tengah
|
liyane
siji
biyasa
|
[ liyane
]
[ siji
]
[biyasa
]
|
‘lainnya’
‘satu’
‘biasa
|
|
|
|
belakang
|
nyiasati
saji
nganti
|
[ nyiasati
]
[
saji ]
[ŋanti
]
|
‘siasat’
‘menyiapkan’
‘sampai’
|
|
2.
|
[ I
]
|
Depan
|
|
[ ]
[ ]
[ ]
|
‘ ’
‘ ’
‘ ’
|
|
|
|
Tengah
|
dhisik
batin
luwih
|
[
dhisIk]
[
batIn ]
[
luwIh]
|
‘duluan
‘hati’
‘lebih’
|
|
|
|
belakang
|
-
|
-
|
-
|
|
3.
|
[ e
]
|
Depan
|
entuk
elok
enggal
|
[
entok ]
[
elok ]
[ eŋgal]
|
‘dapat’
‘indah’
‘cepat’
|
|
|
|
Tengah
|
bebek
ngelmu
melu
|
[
bebek ]
[
ngelmu ]
[ melu
]
|
‘bebek’
‘ilmu’
‘ikut’
|
|
|
|
belakang
|
gawe
duwe
gedhe
|
[
gawe ]
[
duwe]
[ gӘdhe]
|
‘sehabisnya’
‘pernah’
‘besar’
|
|
4.
|
[ ε
]
|
Depan
|
enjing
|
[ εnjiŋ
]
|
‘
esuk ’
|
|
|
|
Tengah
|
kredit
kelingan
seda
|
[
krεdit ]
[
kεlingan]
[ sεda]
|
‘kredit’
‘ingat’
‘mati’
|
|
|
|
belakang
|
-
|
-
|
-
|
|
5.
|
[ a
]
|
Depan
|
Anggone
Antisipasi
awane
|
[Aŋgone
]
[
antisipasi ]
[
awane ]
|
‘tempatnya’
‘antisipasi’
‘awannya’
|
|
|
|
Tengah
|
Balik
marang
ngalami
|
[
balIk ]
[
maraŋ ]
[ŋalami
]
|
‘pulang’
‘kepada’
‘mengalami’
|
|
|
|
belakang
|
|
[ ]
|
‘ ’
|
|
6.
|
[Ә ]
|
Depan
|
Eruh
Emping
Enom
|
[ ӘrUh
]
[ Әmpiŋ
]
[
Әnom ]
|
‘tau’
‘emping’
‘muda’
|
|
|
|
tengah
|
Nyegah
Senajan
Ngenani
|
[ nyӘgah
]
[ sӘnajan
]
[ŋӘnani
]
|
‘cegah’
‘meskipun’
‘mengenai’
|
|
|
|
belakang
|
-
|
-
|
-
|
|
7.
|
[ כ ]
|
Depan
|
ombyokan
|
[כmbyכkan]
[כm bכ]
|
‘bersama’
‘lebar’
|
|
|
|
tengah
|
konco
korupsi
potong
|
[ kכncכ]
[ kכrupsi ]
[ pכtכng]
|
‘ teman
’
‘korupsi’
‘potong’
|
|
|
|
belakang
|
-
|
-
|
-
|
|
8.
|
[ o
]
|
Depan
|
omah
ora
oleh
-oleh
|
[
omah ]
[
ora]
[
oleh-oleh ]
|
‘rumah’
‘tidak’
‘buah
tangan’
|
|
|
|
tengah
|
dolanan
nyoba
bojo
|
[
dolanan ]
[
nyoba]
[bojo]
|
‘’mainan
‘mencoba’
‘suami’
|
|
|
|
belakang
|
melinjo
Kanggo
conto
|
[
melinjo]
[ kaŋgo
]
[conto]
|
‘melinjo’
‘pakai’
‘contoh’
|
|
9.
|
[ U
]
|
Depan
|
-
|
-
|
-
|
|
|
|
tengah
|
KarӘbut
Huruf
mundur
|
[
karebUt ]
[ hurUf]
[mundUr
]
|
‘direbut’
‘huruf’
‘mundur’
|
|
|
|
belakang
|
-
|
-
|
-
|
|
10.
|
[ u
]
|
Depan
|
Urang
Uga
urip
|
[
uraŋ]
[ uga
]
[ urip
]
|
‘udang’
‘kemudian’
‘hidup’
|
|
|
|
tengah
|
Lumaku
Mulih
kuwatir
|
[lumaku]
[ mulIh
]
[ kuwatIr
]
|
‘berjalan’
‘pulang’
‘khawatir’
|
|
|
|
belakang
|
Perlu
Nunggu
ibu
|
[ pӘrlu
]
[
nunggu]
[ibu]
|
‘butuh’
‘tunggu’
ibu
|
POLANING
UKARA BAKU
|
Kalungguhan
|
Jejer
|
Wasesa
|
Lesan
|
Panggenah
|
Katrangan
|
|
1. J – W
|
Adi
|
Ngantuk
|
–
|
–
|
–
|
|
Dikky
|
ndingkluk
|
–
|
–
|
–
|
|
|
April
|
lungguh
|
–
|
–
|
–
|
|
|
2. J – W – L
|
Pemudhik
|
numpak
|
sepedha motor
|
–
|
–
|
|
Pemerintah
|
nyegah
|
kecelakaan
|
–
|
–
|
|
|
Anjani
|
mbukak
|
lawang kamar
|
–
|
–
|
|
|
3. J – W – P
|
Aku
|
wis
|
–
|
move on
|
–
|
|
Aku
|
nglalekne
|
–
|
mbakyumu
|
–
|
|
|
Jawol
|
ngowoh
|
–
|
karo Alok
|
–
|
|
|
4. J – W – K
|
Mbakyu
|
nikah
|
–
|
–
|
setaun kapengker
|
|
Dewi Bratajaya
|
lungguh
|
–
|
–
|
ing kursi
|
|
|
Dwi Anjani
|
ngadeg
|
–
|
–
|
ing sanding
kamar
|
|
|
5. J – W – L – P
|
Dikky
|
ngelus
|
tangane
|
April
|
–
|
|
Pak Dwi
|
menehi
|
pitutur
|
marang Adi
|
–
|
|
|
Adi
|
mlebu
|
Kelas
|
siji
|
–
|
|
|
6. J – W – L – K
|
Mas Dikky
|
markirake
|
motore
|
–
|
nyang njero pagar
|
|
Pak Dwi
|
mangkal
|
nyambut gawe
|
–
|
esuk uthuk - uthuk
|
|
|
Aku
|
ngrembug
|
Bab
|
–
|
wingi awan
|
 ATER-ATER |
SESELAN
|
PANAMBANG
|
GABUNGAN
|
GANDHENG
RENTENG
|
|
a –
|
– el
–
|
– i
|
N –
i
|
pa –
an
|
|
Agawe
|
Lelunga
|
ndandani
|
Ndudhahi
|
Pangorbanan
|
|
Anggone
|
Lelakon
|
tumpaki
|
Nduwiti
|
Pacegahan
|
|
Amerga
|
Lelungguh
|
ngepasi
|
Ndukani
|
Panguripan
|
|
N –
|
– er
–
|
–
ake
|
N –
ake
|
ka –
an
|
|
Nyambut
|
Kerungu
|
merlokake
|
nyebutake
|
Katresnan
|
|
Nyamar
|
nuwuhake
|
nyasangake
|
Kawontenan
|
|
|
Nyanding
|
budhalake
|
nyedekake
|
Kalungguhan
|
|
|
dak
(tak) –
|
– um
–
|
– e
|
dak
(tak) – i
|
ke –
en
|
|
Dak
|
gumantung
|
galake
|
Dakdelengi
|
Kesepen
|
|
Dakkarang
|
Tumindak
|
Sidange
|
Daktekani
|
|
|
Daksebar
|
Sumelang
|
garapane
|
Dakuculi
|
|
|
ko –
|
– in
–
|
– an
|
ko –
i
|
Pa(N-)
– an
|
|
Kosurung
|
sinambung
|
pungkasan
|
koselehi
|
Panyuwunan
|
|
Tinimbang
|
selikuran
|
kotulungi
|
Panyuguhan
|
|
|
Sinebut
|
gunungan
|
Kotumpaki
|
||
|
di –
|
– en
|
di –
i
|
||
|
Ditutup
|
gawanen
|
Disuguhi
|
||
|
Dicakot
|
gantungen
|
Diwiwiti
|
||
|
Digantung
|
jantungen
|
Dilereni
|
||
|
ka –
|
– a
|
dak
(tak) – ake
|
||
|
Kaweruh
|
nangisa
|
Dakaturake
|
||
|
Kalebu
|
dakrembugake
|
|||
|
Katresnan
|
||||
|
ka
(ke) –
|
– na
|
ko –
ake
|
||
|
Kepinteran
|
jukukna
|
kousahaake
|
||
|
Tutupna
|
||||
|
gugahna
|
||||
|
kapi
–
|
–
ana
|
di –
ake
|
||
|
dhudhahana
|
Ditinggalake
|
|||
|
wiwitana
|
diklumpukake
|
|||
|
Dilestariake
|
||||
|
kami
–
|
pra
– an
|
|||
|
kuma
–
|
sapra
– an
|
|||
|
pa –
|
||||
|
Panemu
|
||||
|
Pageblug
|
||||
|
Panggawe
|
||||
|
sa –
|
||||
|
pi –
|
||||
|
Pitakon
|
||||
|
pra
–
|
||||
|
tar
–
|
||||
UKARA
CAMBORAN
1.
Ukara camboran sajajar
Tuladha :
a.
Pak Dwi ngguyu renyah
b.
Pak Dwi ngadeg ngelus-elus sirahe anake
Dadi :
Pak Dwi ngguyu renyah, banjur ngadeg
ngelus-elus sirahe anake
2.
Ukara camboran sungsun
Tuladha:
a.
Dipimpin dening Kyai Idris Pondhok Jamsaren
ngalami masa keemasane
b.
Piwulang kang diwulangake kapetung paling
komplit ing jamane
Dadi:
Nalika Dipimpin dening Kyai Idris Pondhok
Jamsaren ngalami masa keemasane, piwulang kang diwulangake kapetung paling
komplit ing jamane
