PARAMASASTRA

Vokal Bahasa Jawa dan Contohnya

No.	VOKAL	POSISI	FONETIS	FONEMIS	MAKNA
1	[ i ]	Depan	Ijo iwak imbuh	[ ijo ] [ iwak ] [ imbӘh ]	‘hijau’ ‘ikan’ ‘tambah’
		Tengah	liyane siji biyasa	[ liyane ] [ siji ] [biyasa ]	‘lainnya’ ‘satu’ ‘biasa
		belakang	nyiasati saji nganti	[ nyiasati ] [ saji ] [ŋanti ]	‘siasat’ ‘menyiapkan’ ‘sampai’
2.	[ I ]	Depan		[  ] [ ] [  ]	‘ ’ ‘ ’ ‘ ’
		Tengah	dhisik batin luwih	[ dhisIk] [ batIn ] [ luwIh]	‘duluan ‘hati’ ‘lebih’
		belakang	-	-	-
3.	[ e ]	Depan	entuk elok enggal	[ entok ] [ elok ] [ eŋgal]	‘dapat’ ‘indah’ ‘cepat’
		Tengah	bebek ngelmu melu	[ bebek ] [ ngelmu ] [ melu ]	‘bebek’ ‘ilmu’ ‘ikut’
		belakang	gawe duwe gedhe	[ gawe ] [ duwe] [ gӘdhe]	‘sehabisnya’ ‘pernah’ ‘besar’
4.	[ ε ]	Depan	enjing	[ εnjiŋ ]	‘ esuk ’
		Tengah	kredit kelingan seda	[ krεdit ] [ kεlingan] [ sεda]	‘kredit’ ‘ingat’ ‘mati’
		belakang	-	-	-
5.	[ a ]	Depan	Anggone Antisipasi awane	[Aŋgone ] [ antisipasi ] [ awane ]	‘tempatnya’ ‘antisipasi’ ‘awannya’
		Tengah	Balik marang ngalami	[ balIk ] [ maraŋ ] [ŋalami ]	‘pulang’ ‘kepada’ ‘mengalami’
		belakang		[ ]	‘ ’
6.	[Ә ]	Depan	Eruh Emping Enom	[ ӘrUh ] [ Әmpiŋ ]      [ Әnom ]	‘tau’ ‘emping’ ‘muda’
		tengah	Nyegah Senajan Ngenani	[ nyӘgah ] [ sӘnajan ] [ŋӘnani ]	‘cegah’ ‘meskipun’ ‘mengenai’
		belakang	-	-	-
7.	[ כ ]	Depan	ombyokan	[כmbyכkan] [כm bכ]	‘bersama’ ‘lebar’
		tengah	konco korupsi potong	[ kכncכ] [ kכrupsi ] [ pכtכng]	‘ teman ’ ‘korupsi’ ‘potong’
		belakang	-	-	-
8.	[ o ]	Depan	omah ora oleh -oleh	[ omah ] [ ora] [ oleh-oleh ]	‘rumah’ ‘tidak’ ‘buah tangan’
		tengah	dolanan nyoba bojo	[ dolanan ] [ nyoba] [bojo]	‘’mainan ‘mencoba’ ‘suami’
		belakang	melinjo Kanggo conto	[ melinjo] [ kaŋgo ] [conto]	‘melinjo’ ‘pakai’ ‘contoh’
9.	[ U ]	Depan	-	-	-
		tengah	KarӘbut Huruf mundur	[ karebUt ] [ hurUf] [mundUr ]	‘direbut’ ‘huruf’ ‘mundur’
		belakang	-	-	-
10.	[ u ]	Depan	Urang Uga urip	[ uraŋ] [ uga ] [ urip ]	‘udang’ ‘kemudian’ ‘hidup’
		tengah	Lumaku Mulih kuwatir	[lumaku] [ mulIh ] [ kuwatIr ]	‘berjalan’ ‘pulang’ ‘khawatir’
		belakang	Perlu Nunggu ibu	[ pӘrlu ] [ nunggu] [ibu]	‘butuh’ ‘tunggu’ ibu

POLANING UKARA BAKU

Kalungguhan	Jejer	Wasesa	Lesan	Panggenah	Katrangan
1. J – W	Adi	Ngantuk	–	–	–
	Dikky	ndingkluk	–	–	–
	April	lungguh	–	–	–
2. J – W – L	Pemudhik	numpak	sepedha motor	–	–
	Pemerintah	nyegah	kecelakaan	–	–
	Anjani	mbukak	lawang kamar	–	–
3. J – W – P	Aku	wis	–	move on	–
	Aku	nglalekne	–	mbakyumu	–
	Jawol	ngowoh	–	karo Alok	–
4. J – W – K	Mbakyu	nikah	–	–	setaun kapengker
	Dewi Bratajaya	lungguh	–	–	ing kursi
	Dwi Anjani	ngadeg	–	–	ing sanding kamar
5. J – W – L – P	Dikky	ngelus	tangane	April	–
	Pak Dwi	menehi	pitutur	marang Adi	–
	Adi	mlebu	Kelas	siji	–
6. J – W – L – K	Mas Dikky	markirake	motore	–	nyang njero pagar
	Pak Dwi	mangkal	nyambut gawe	–	esuk uthuk - uthuk
	Aku	ngrembug	Bab	–	wingi awan

ATER-ATER	SESELAN	PANAMBANG	GABUNGAN	GANDHENG RENTENG
a  –	– el –	– i	N – i	pa – an
Agawe	Lelunga	ndandani	Ndudhahi	Pangorbanan
Anggone	Lelakon	tumpaki	Nduwiti	Pacegahan
Amerga	Lelungguh	ngepasi	Ndukani	Panguripan
N –	– er –	– ake	N – ake	ka – an
Nyambut	Kerungu	merlokake	nyebutake	Katresnan
Nyamar		nuwuhake	nyasangake	Kawontenan
Nyanding		budhalake	nyedekake	Kalungguhan
dak (tak) –	– um –	– e	dak (tak) – i	ke – en
Dak	gumantung	galake	Dakdelengi	Kesepen
Dakkarang	Tumindak	Sidange	Daktekani
Daksebar	Sumelang	garapane	Dakuculi
ko –	– in –	– an	ko – i	Pa(N-) – an
Kosurung	sinambung	pungkasan	koselehi	Panyuwunan
	Tinimbang	selikuran	kotulungi	Panyuguhan
	Sinebut	gunungan	Kotumpaki
di –		– en	di – i
Ditutup		gawanen	Disuguhi
Dicakot		gantungen	Diwiwiti
Digantung		jantungen	Dilereni
ka –		– a	dak (tak) – ake
Kaweruh		nangisa	Dakaturake
Kalebu			dakrembugake
Katresnan
ka (ke) –		– na	ko – ake
Kepinteran		jukukna	kousahaake
		Tutupna
		gugahna
kapi –		– ana	di – ake
		dhudhahana	Ditinggalake
		wiwitana	diklumpukake
			Dilestariake
kami –			pra – an
kuma –			sapra – an
pa –
Panemu
Pageblug
Panggawe
sa –
pi –
Pitakon
pra –
tar –

UKARA CAMBORAN

1.    Ukara camboran sajajar

Tuladha :

a.    Pak Dwi ngguyu renyah

b.    Pak Dwi ngadeg ngelus-elus sirahe anake

Dadi :

Pak Dwi ngguyu renyah, banjur ngadeg ngelus-elus sirahe anake

2.    Ukara camboran sungsun

Tuladha:

a.    Dipimpin dening Kyai Idris Pondhok Jamsaren ngalami masa keemasane

b.      Piwulang kang diwulangake kapetung paling komplit ing jamane

Dadi:

Nalika Dipimpin dening Kyai Idris Pondhok Jamsaren ngalami masa keemasane, piwulang kang diwulangake kapetung paling komplit ing jamane